Ο αντιμοντέρνος Μοντερνισμός

Το παρακάτω κείμενο είναι απόσπασμα από το βιβλίο του Milan Kundera, Ο πέπλος. Δοκίμιο σε εφτά μέρη, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2005.

Το απολαυστικό αυτό κείμενο μπορεί να διαβαστεί σε συνδυασμό με το κείμενο του Κουτσουρέλη «Απαρχαιωμένοι νεωτερισμοί», το οποίο έχει αναρτηθεί και αυτό στο ιστολόγιο «Μέσα Ελλάδα».

https://mesaellada.wordpress.com/2010/08/03/%CE%B1%CF%80%CE%B1%CF%81%CF–

Οι αριθμοί στις αγκύλες  αντιστοιχούν στις σελίδες της έντυπης έκδοσης.

[71] «Πρέπει να είμαστε απολύτως μοντέρνοι» έγραφε ο Ρεμπώ. Γύρω στα 60 χρόνια αργότερα ο Γκόμπροβιτς δεν ήταν σίγουρος αν έπρεπε όντως να είμαστε μοντέρνοι. Στο Φερνυντούρκε (που κυκλοφόρησε στην Πολωνία το 1938) υπάρχει η οικογένεια Νεοπούλου όπου κυριαρχεί η κόρη, μια «μοντέρνα μαθήτρια του γυμνασίου». Η κόρη αυτή έχει τρέλα με το τηλέφωνο· περιφρονεί τους κλασικούς συγγραφείς· κι όταν πήγε σπίτι τους ένας καθηγητής, δεν μπήκε καν στον κόπο να του μιλήσει: «περιορίστηκε να τον κοιτάζει και, χώνοντας ανάμεσα στα δόντια της ένα κατσαβίδι που κρατούσε στο δεξί της χέρι, του άπλωσε το αριστερό με μια απίθανη ανεμελιά».

Κι η μαμά της είναι μοντέρνα· είναι μέλος της Επιτροπής Προστασίας των Νεογεννήτων· αγωνίζεται κατά της θανατικής ποινής και υπέρ της ελευθερίας των ηθών· «λοξοδρόμησε με το μέτωπο ψηλά προς το WC», απ’ όπου «βγήκε πιο περήφανη απ’ ό,τι είχε μπεί»: όσο γερνάει ο μοντερνισμός της γίνεται απαραίτητος, σαν μοναδικό «υποκατάστατο της νεότητας».

Κι ο μπαμπάς; Κι αυτός είναι μοντέρνος αυτός δεν σκέφτεται τίποτα, αλλά κάνει τα πάντα για να είναι αρεστός στην κόρη του και στη γυναίκα του.

Στο Φερνυντούρκε ο Γκόμπροβιτς αποτύπωσε τη βα-[72] σική στροφή που σημειώθηκε τον 20^ο αιώνα: οι άνθρωποι χωρίζονταν ως τότε σε δύο κατηγορίες, σ’ εκείνους που υπεράσπιζαν το status quo και σ’ εκείνους που ήθελαν να το αλλάξουν· όμως ο επιταχυνόμενος ρυθμός της Ιστορίας είχε τις συνέπειές του· ενώ παλιά οι άνθρωποι ζούσαν μέσα στο ίδιο σκηνικό μιας κοινωνίας που μεταμορφωνόταν πολύ αργά, ήρθε στιγμή που άρχισαν ξαφνικά να νιώθουν την Ιστορία να κινείται κάτω από τα πόδια τους σαν κυλιόμενος διάδρομος: το status quo κινούνταν! Ξαφνικά, το να συμφωνείς με το status quo ήταν σαν να συμφωνείς με την Ιστορία που κινείται! Επιτέλους, μπορούσες να είσαι προοδευτικός και ταυτόχρονα κομφορμιστής, συντηρητικός και επαναστατημένος!

Ο Σαρτρ και ο κύκλος του εξαπέλυσαν επίθεση εναντίον του Καμύ, χαρακτηρίζοντάς τον αντιδραστικό· πήραν όμως πληρωμένη απάντηση, όταν ο Καμύ μίλησε γι’ αυτούς που «πήγαν κι έστησαν την πολυθρόνα τους με θέα προς την Ιστορία»· δίκιο είχε ο Καμύ, μόνο που δεν ήξερε ότι αυτή η περίφημη πολυθρόνα ήταν με ρόδες και ήδη από καιρό την τσουλούσαν προς τα μπρός οι πάντες, οι μοντέρνες μαθήτριες του γυμνασίου, οι μαμάδες τους, οι μπαμπάδες τους, καθώς και όλοι οι αγωνιστές κατά της θανατικής ποινής και όλα τα μέλη της Επιτροπής Προστασίας των Νεογέννητων, και φυσικά όλοι οι πολιτικοί που, ενώ τσουλούσαν την πολυθρόνα, έστρεφαν το γελαστό τους πρόσωπο στο κοινό, το οποίο έτρεχε από κοντά και γελούσε κι αυτό, γιατί ήξερε καλά πως γνήσια μοντέρνος είναι μόνο όποιος χαίρεται που είναι μοντέρνος.

Τότε ακριβώς ορισμένοι κληρονόμοι του Ρεμπώ κατάλαβαν το εξής πρωτάκουστο: σήμερα ο μόνος σοβαρός μοντερνισμός είναι ο αντιμοντέρνος μοντερνισμός.